Sıkça Sorulan Sorular

Rulman tipi seçildikten sonra büyüklüğü ya statik yük taşıma kapasitesi yada dinamik yük taşıma kapasitesine göre belirlenir. Eğer rulman uzun süreler çalışmıyorsa ya da çok yavaş dönüyorsa, statik yük taşıma kapasitesine göre, nispeten uzun süreli çalışıyor ise dinamik yük taşıma kapasitesine göre seçilir.

Statik yük taşıma kapasitesine göre boyutun belirlenmesi: Statik yük taşıma kapasitesi hesabı, rulmanın sabit yük altında belli bir kalıcı deformasyona uğraması esasına göre yapılır. Rulmana gelen yükleri katalogda verilen yük taşıma kapasitesi ile kıyaslayabilmek için, etki eden radyal ve eksenel yükün etkisini tek bir eş değer yüke indirgememiz gerekir.

Statik yük taşıma kapasitesi için eşdeğer yük (Po):

Po=Xo.Fr + Yo.Fa

Burada,

Fr: Rulmana gelen radyal yük,

Fa: Rulmana gelen eksenel yük,

Xo: Statik radyal faktör,

Yo: Statik eksenel faktör,

(Xo ve Yo değerleri Fa/Fr oranına göre farklı değerler alır. Bu sebeple önce Fa/Fr oranını bulup, daha sonra bu orana göre Xo ve Yo katsayılarını seçmek gerekir.)

Fr, Fa, Xo ve Yo belirlendikten sonra statik eşdeğer yük, Po bulunabilir. Bu değeri katalogdaki statik yük sayısı Co ile karşılaştığımızda rulmanın ne kadar emniyetli olduğunu buluruz: Co/Po oranı bize o yüklemedeki emniyet katsayısını verir.

Dinamik yük taşıma kapasitesine göre boyutun belirlenmesi:

Dinamik yük taşıma kapasitesi, (kalıcı deformasyona göre değil) ömür hesabına dayanır.

Dinamik yük taşıma kapasitesi için eşdeğer yük (P):

P=XFr + YFa

Burada,

Fr: Rulmana gelen radyal yük,

Fa: Rulmana gelen eksenel yük,

X: radyal faktör,

Y: eksenel faktör,

Statik yük taşıma kapasitesinin hesabına benzer şekilde, X ve Y değerleri Fa/Fr oranına göre farklı değerler alır. Bu sebeple önce Fa/Fr oranını bulup, daha sonra bu orana göre X ve Y katsayılarını seçmek gerekir.Fr, Fa, X ve Y belirlendikten sonra dinamik eşdeğer yük, P bulunabilir. Dinamik yükler ömür hesabına dayandığından katalogdaki C değeri, (100 rulmandan 90’ının) bir milyon devir ömür için taşıyabildiği yükü gösterir.

P eşdeğer yükünde rulmanın kaç milyon devir yapacağı aşağıdaki formülle bulunur :

Bilyeli rulmanlar için, L=(C/P)3 – Makaralı rulmanlar için L=(C/P)(10/3)

Burada,

L: Milyon devir cinsinden ömür.

C: (Kataloglarda verilen) dinamik yük sayısı,

P: (Hesap edilen) eşdeğer dinamik yük,

Çalışma saati cinsinden ömür milin dakikadaki devir sayısı (n) kullanılarak hesaplanabilir.

Çalışma saati cinsinden ömür=L*106/(60*n)

Rulman ömrüne etki eden faktörlerin başında maalesef kullanıcı hataları yer almaktadır. Yanlış rulman seçimi, montaj hatası, eksik ve uygunsuz yağlama kullanıcı hatalarının başlıca nedenleridir. Rulmanın uygulama yerine göre seçimi ve kullanımı hakkında tedarikçinizden yardım almanız önem arz etmektedir.

Yağlama bir rulmanın içinde aşağıdaki görevleri yerine getirir :

Kayar yüzeylerin yağlanması (bilyeler veya makaralar ile kafesin arasında yer alan sürtünmenin azalması)

Döner yüzeylerin (bilyeler veya makaralar ile yatakların) yağlanması

Rulman içinde korozyona-pasa karşı koruma

dış etkenlerin (toz, nem vs.) rulmana girmesinin önlenmesi

Isı aktarmasına yardım etmek (ısının rulmanın dış gövdesine akması)

Rulmanlar yağlanmamış şekilde size geldi ise mutlaka sizin tarafınızdan gres ile yağlanmalıdır.

Genel Tavsiyeler :

n x dm > 100.000 [min-1 x mm],

Boşluğun 20% ile 25% ‘ni doldurucak şekilde,

n x dm < 50.000 [min-1 x mm],

Tüm boşluğun 100% ‘nü dolduracak şekilde,

Rulmanın içerisine yerleştirildiği yuva ile rulmanın

sağı ve solu arasında kalan boşluğun %50 si doldurulacak şekilde yağlanmalıdır.

Kapaklı rulmanlar ile kapaksız rulmanlar arasındaki en temel fark kapaklı versiyonun, rulmanı istenmeyen yabancı partiküllerden korumasıdır. Kapaklı versiyon ile gresin rulman içerisinde muhafaza edilmesi bir diğer avantaj olarak düşünülebilir. Bununla birlikte kapaklı rulmanların temaslı sızdırmazlık sağlayan bazı versiyonlarında sürtünmeden kaynaklı olarak kapaksız versiyonuna göre daha düşük hızlarda çalışması bir dezavantaj oluşturmaktadır.

Kapaklı rulmanlar uygulamaya göre temelde ikiye ayrılır;

Temaslı sızdırmazlık (plastik kapaklı rulmanlar): yabancı partiküllerden tam koruma, düşük hızlar

Temassız sızdırmazlık (çelik kapaklı rulmanlar ):  yabancı partiküllerden kısmen koruma, plastik kapaklı versiyona göre daha yüksek hızlar.

Rulmanın uygulama yerine göre çalışma koşullarında yüksek hızlarda meydana gelen sıcaklık artışı ile birlikte genleşmesine müsaade edilmesi için üretici firmalar tarafından belirli bir standarda göre farklı sınıflarda rulman iç boşluğu seçenekleri yer almaktadır. Rulman iç boşluğunun fazla olduğu seçeneklerde prensipte daha az sürtünme meydana geleceğinden daha yüksek hızlarda çalışmasını beklemek mümkündür. Ancak sistemin daha rijit çalışmasını beklediğimiz uygulamalarda ise daha düşük boşluk sınıfı tercih edilebilir. Uygulamaya göre değişiklik göstermekle birlikte tedarikçinizden konu ile alakalı olarak destek almanız önem arz etmektedir.

Seramik bilyeli rulman ile çelik bilyeli rulman arasındaki en temel fark sürtünme katsayısı kıyaslamasına göre seramik bilyeli rulmanların daha yüksek hızlarda daha az sıcaklık meydana getirerek çalışabilmesidir. Ancak maliyet bakımından değerlendirildiğinde seramik bilyeli rulmanlar çelik bilyeli rulmanlara göre daha pahalıdır.

Ürün ve uygulama tipine göre değişmekle birlikte, prensipte aynı yük taşıma değerlerine sahiptirler.

Rulman  içerisinde yer alan kafesin en önemli özelliği, yuvarlanma elemanlarının arasındaki teması engellemek ve nizami bir şekilde hareket etmesini sağlamaktır. Bununla birlikte bazı uygulamalarda rulmanın ana ölçülerini(iç çap, dış çap, kalınlık) değiştirmeden yük taşıma kapasitesini arttırmak istediğimizde kafes yapısını ortadan kaldırıp, daha fazla sayıda yuvarlanma elemanı ile yük taşıma kapasitesini arttırmak mümkündür. Rulmanın kafes yapısının kaldırılıp yerine daha fazla sayıda yuvarlanma elemanı yerleştirilen rulman tipi kafessiz rulman (full complement) olarak adlandırılmaktadır. Bu iki tip arasındaki en temel fark ise kafessiz rulmanın aynı ölçülerdeki kafesli tipine göre daha yüksek yük taşıma kapasitesine sahip olup daha düşük hızlarda çalışabilmesidir. Uygulamaya göre değişiklik göstermekle birlikte tedarikçinizden konu ile alakalı olarak destek almanız önem arz etmektedir.

Daha çok savunma sanayi ve havacılık uygulamalarında karşımıza çıkan ince kesit rulmanlar geometrileri ve özel tasarımlarıyla daha ince boyutlarda yerden tasarruf etmek ve aynı zamanda aynı isterleri daha yüksek hassasiyet oranlarında karşılamak amacıyla kullanılır. Ancak standart rulman tiplerine göre daha yüksek maliyetlerde karşımıza çıkabilirler.  è Bkz: ince kesit rulmanlar

Farklı markaların ray-araba; somun-vidaları birbirleri ile çalışamazlar. Bir ray veya vida üzerinde yine aynı markanın araba veya somunu kullanılmalıdır.

Rotatif rulmanlarda olduğu gibi lineer rulmanlarda da ön yükleme, daha az rulman iç boşluğu ile elde edilebilir. Ön yüklemenin büyüklüğü uygulamaya göre değişmekle birlikte prensipte fazla olması rulmanın daha rijit bir şekilde hareket etmesini sağlarken, daha düşük hızlarda çalışmasına sebebiyet vermektedir. Uygulamaya göre doğru ön yükleme değerinin seçilmesi için tedarikçinizden destek almanız önem arz etmektedir.